श्रीहरिकोटा : ३... २... १... ०... उलटगणती संपली आणि तो अतीव उत्सुकतेचा क्षण आला! सर्व भारतवासीयांच्या इच्छा-आकांक्षा, स्वप्ने घेऊन चांद्रयान-२ चंद्रावर निघाले! ऐन वेळी आलेल्या तांत्रिक अडचणीमुळे पूर्वनियोजित वेळापत्रकानुसार हे यान १५ जुलैला उड्डाण करू शकले नाही; मात्र भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेच्या (इस्रो) शास्त्रज्ञांनी अक्षरशः रात्रीचा दिवस करून बिघाड दुरुस्त केला आणि २२ जुलैला दुपारी दोन वाजून ४३ मिनिटांनी म्हणजे अवघ्या एका आठवड्यात हे यान चंद्राकडे झेपावले! ४८ दिवसांनी म्हणजेच सात सप्टेंबर २०१९ रोजी हे यान चंद्रावर पोहोचणार आहे. हा भारतासाठी ऐतिहासिक दिवस असल्याचे ‘इस्रो’चे अध्यक्ष डॉ. के. सिवन यांनी म्हटले आहे. 

जीएसएलव्ही मार्क थ्री या भारताच्या सर्वांत यशस्वी प्रक्षेपकाद्वारे आंध्र प्रदेशातील श्रीहरिकोटा येथील सतीश धवन अंतराळ केंद्रातून यानाचे प्रक्षेपण झाले. प्रक्षेपण आमच्या अपेक्षेपेक्षा अधिक उत्तम झाले, असे डॉ. के. सिवन यांनी म्हटले आहे. प्रक्षेपणानंतर १५ मिनिटांनी प्रक्षेपकाने यानाला निर्धारित कक्षेत सोडले आहे. त्यामुळे उड्डाण यशस्वी झाले आहे. प्रक्षेपणाचा कालावधी एका आठवड्याने पुढे गेला असला, तरी पूर्वनियोजित वेळापत्रकानुसारच हे यान चंद्रावर उतरणार आहे. पहिले २२ दिवस हे यान पृथ्वीभोवतीच्या लंबवर्तुळाकार कक्षेत राहील. त्यात पृथ्वीच्या गुरुत्वाकर्षणाच्या बाहेर जाण्याच्या दृष्टीने अधिकाधिक उंची गाठली जाईल. २३व्या दिवशी यान चंद्राच्या कक्षेच्या दिशेने निघेल. पृथ्वीपासून चंद्राचे अंतर तीन लाख ८४ हजार किलोमीटर आहे. त्यानंतर आठ दिवसांनी यानाचा वेग कमी केला जाईल, जेणेकरून ते चंद्राच्या गुरुत्वाकर्षण कक्षेत खेचले जाईल. हा या मोहिमेचा अत्यंत महत्त्वाचा टप्पा असेल.

उड्डाणापासून ४३व्या दिवशी ऑर्बायटरपासून विक्रम लँडर वेगळा होईल. या विक्रम लँडरमध्ये प्रज्ञान नावाचा रोव्हर आहे, जो प्रत्यक्ष चंद्रावर उतरून संशोधन करणार आहे. ४८व्या दिवशी विक्रम लँडर चंद्रावर उतरण्याची प्रत्यक्ष प्रक्रिया सुरू होईल. ही १५ मिनिटांची प्रक्रिया अत्यंत थरारक असेल, असे डॉ. के. सिवन यांनी म्हटले आहे. विक्रम लँडर यशस्वीपणे चंद्रावर उतरले, तर भारत हा चंद्रावर उतरणारा चौथा देश ठरेल.

विक्रम चंद्रावर उतरल्यानंतर चार तासांनी प्रज्ञान रोव्हर त्यातून बाहेर येईल. एक सेंटिमीटर प्रति सेकंद या वेगाने प्रज्ञान चंद्राच्या पृष्ठभागावर फिरणार आहे. एक चांद्र दिवस (म्हणजे पृथ्वीवरील १४ दिवस) एवढ्या कालावधीत प्रज्ञान चंद्रावर ५०० मीटर अंतर फिरणार असून, गोळा केलेली माहिती तो विक्रम किंवा ऑर्बायटरच्या माध्यमातून १५ मिनिटांत पृथ्वीवर पाठवणार आहे. 

या यानातून भारतासह विविध देशांनी मिळून एकूण १३ उपकरणे (पेलोड्स) चंद्रावर पाठवली आहेत. नासा या अमेरिकेच्या संशोधन संस्थेनेही एक पेलोड पाठवले असून, ते चंद्राचे पृथ्वीपासूनचे नेमके अंतर मोजणार आहे. तसेच लँडर चंद्रावर नेमके कोठे आहे, याचा वेधही त्याच्या साह्याने घेतला जाणार आहे. अन्य पेलोड्सच्या साह्याने चंद्राच्या पृष्ठभागाची उंची, रचना, रासायनिक घटक, खनिजे, वातावरणातील घटक आदींचा अभ्यास केला जाणार आहे.